Jak powstały szachy?
Powszechnie uważa się, że kolebką królewskiej gry są starożytne Indie. Pogląd ten jest o tyle słuszny, że właśnie w Indiach w II-V wieku naszej ery powstał praprzodek współczesnych szachów – czaturanga. Nazwą tą, oznaczającą „cztery części”, „cztery oddziały” określano ówczesną formację wojskową, w skład której wchodziła piechota, kawaleria, słonie bojowe i rydwany. Każdy z tych rodzajów wojska reprezentowany był przez odpowiednie figury, nie mogło oczywiście braknąć dowódcy – króla. Gra była przeznaczona dla czterech osób, zaś każda z armii oznaczona była innym kolorem. O tym, którą figurą ma wykonać kolejny ruch dany gracz decydował rzut kostką. Początkowo każdy z graczy grał sam przeciwko trzem pozostałym, potem przyjęło się tworzenie koalicji złożonych z dwóch armii. Gracz, który umieścił swojego króla na królewskim polu partnera, przejmował dowództwo nad obydwoma armiami.
Pod koniec V wieku czaturanga trafiła do Persji, gdzie poddano ją modyfikacji, łącząc dwie armie i ustawiając je naprzeciwko połaczonych armii przeciwnika. W ten sposób powstał czatrang – gra przeznaczona już dla dwóch osób. Bierkom nadano perskie nazwy, zamiast jednego z królów wprowadzono nową figurę – hetmana, zaczęto też używać terminów „shah!” oraz „shah mat”.
Chcesz pomóc?
Era czatrangu nie trwała długo – w VII wieku, po podboju Persji przez Arabów, gra została przejęta przez zdobywców, którzy nadali figurom arabskie nazwy: al-szach – król, al-firzan (mędrzec) – hetman, al-roch (zamek) – wieża, al-fil (słoń) – goniec, al-faras (jeździec) – skoczek, al-beizaq (piechur) – pionek. Gra przyjęła arabską nazwę szatrandż. Była ona już dość zbliżona do współczesnych szachów, choć istniały też poważne różnice: hetman był nie najsilniejszą, lecz najsłabszą figurą, gdyż mógł poruszać się tylko o jedno pole na ukos, zaś goniec tylko o dwa pola, pionek chodził zawsze tylko o jedno pole i mógł awansować tylko na hetmana, nie było roszady, król i hetman stały na początku partii odwrotnie niż dzisiaj. Celem gry zasadniczo był mat, ale wygrywało się także patując króla przeciwnika lub wybijając wszystkie jego bierki. Gra była mniej dynamiczna, mobilizacja figur trwała bardzo długo, toteż zwykle zaczynano partię od ustalonych pozycji zwanych „tabijami”, przechodząc od razu do gry środkowej.
Charakterystyczne dla arabskich bierek szachowych było to, że ich wygląd w niczym nie przypominał istot żywych – zabraniały tego reguły islamu. W tym właśnie stylu wykonane są tzw. szachy sandomierskie (poniżej).
Do Europy szatrandż trafił wraz z arabskimi podbojami na Półwyspie Pirenejskim (VIII w.) oraz na Sycylii (IX w.). Inną drogą rozprzestrzenienie szachów były kontakty handlowe Rusi Kijowskiej z państwami arabskimi, a później rycerze powracający z wypraw krzyżowych. Pod koniec XV wieku doszło do znacznych modyfikacji reguł szatrandżu, mających na celu uatrakcyjnienie gry – wprowadzono roszadę, pionki mogły w pierwszym swoim ruchu poruszać się o dwa pola, hetman uzyskał dzisiejsze możliwości poruszania się. Od tego momentu możemy już właściwie mówić o szachach, jakie znamy dzisiaj.Początkowo szachy były szczególnie popularne we Włoszech i Hiszpanii oraz na Rusi, potem stopniowo rozprzestrzeniły się na całą Europę.
W Polsce na pewno znał tę grę Kazimierz Wielki, który zabronił gry w szachy na pieniądze (hazard był mocno potępiany przez Kościół). W szachy grywał Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk i Zygmunt Stary, który był ponoć bardzo zawziętym graczem. Warto na koniec wspomnieć o unikatowym odkryciu, do którego doszło w 1962 roku w Sandomierzu, gdzie archeolodzy odkopali wykonany z kości (względnie poroża) prawie kompletny (brakowało trzech pionków) zestaw bierek szachowych pochodzących z XII-XIII wieku.
Blog
O białogłowach pięknych i mądrych
O białogłowach pięknych i mądrych Już w średniowieczu na dworach władców grały w szachy (zwykle w swoim gronie) także kobiety. Niektóre z nich całkiem nieźle,
Jak powstały szachy?
Jak powstały szachy? Powszechnie uważa się, że kolebką królewskiej gry są starożytne Indie. Pogląd ten jest o tyle słuszny, że właśnie w Indiach w II-V